"އެއީ ބިރުވެރި ދުވަހެއް. އަހަރެމެން ތިބީ ބިރުން ބޯދިއްކޮށްލަންވެސް ނުކެރިފައި. ހީވީ މުޅި ރަށަށް ގިޔާމަތް ލައިގަނެގެން އުޅޭހެން" ކުޅުދުއްފުށީ މަށި ކުޅީގެ ވާހަކަ ކިޔައިދެމުން އުމުރުން 80 އަހަރުން މަތީގެ ދުވަސްތައް ގުނަމުންދާ ހދ ކުޅުދުއްފުށީ ފިތުރޯނުގޭ ހާރޫން އާދަމް (ހާރޫންބެ) އެހާދިސާ ކިޔައިދެމުން ފުރަތަމަވެސް ހިއްސާ ކުރީ ހާރޫންބޭގެ އިހްސާސްތަކެވެ.
ކެމެރާ ކުރިމަތީގައި އެވާހަކަތައް ކިޔައިދޭތޯ ހާރޫންބެ ގާތު ލައްކަ އާދޭސް ކުރީމެވެ. އެހެންނަމަވެސް ޤައުމުގެ ހާލަތު އޮތްގޮތުން ކަމަށް ބުނެ ހާރޫންބެ އެކަމަކަށް އެއްގޮތަކަށްވެސް އެއްބަހެއް ނުވިއެވެ. އަމުދުން ފޮޓޯގަނޑެއް ބޭނުން ކޮށްލާކަށް ވެސް ހާރޫންބޭ އަމުރެއް ނުދިނެވެ.
ހާރޫންބެ ބުނީ އެއީ ދެވަނަ ބޮޑު ހަނގުރާމަ ނިމެމުން އައި ދުވަސްވަރު ކަމަށާއި އައްޑުއަތޮޅުގައި އިނގިރޭސި ސިފައިން ތިބި ދުވަސްވަރު ކަމަށެވެ. އިނގިރޭސި މަތިންދާ ބޯޓުތައް ކުޅުދުއްފުށި ނިސްބަތްވާ ބޮޑު ތިލަދުންމަތީގެ މަތިން އަޅާފައިވެސް އުދުހެމުންދާ ދުވަސްވަރެއް ކަމަށެވެ.
ހާރޫންބެ ބުނާގޮތުންނަމަ އޭގެ ތެރެއިން އެއް ދުވަހެކެވެ. ރަށުގެ އެންމެން ހޭލަމޭލަވާން ފެށިއެވެ. ރޮމުން ހޭރެމުން ކޮޅުކޮޅުމައްޗަށް މީހުންގަނޑު ދުވަމުން ދެއެވެ. އުރައިގެން ގެންދެވޭވަރުގެ ކުޑަކުދިން ކިހިލީގައި ޖަހައިގެން އަނެއް އަތުން އެއަށްވުރެ ބޮޑު ކުއްޖާ ދަމަމުން ކަހަލަ ގޮތަކަށެވެ. ރަށުގެ ކަތީބުން އަންގަމުން ދިޔައީ އެމީހަކަށް އެންމެ އަވަހަށް ވަދެވުނު ގޮތަކަށް ވަދެވުނު ގެއަކަށް ވަދެ ދޮރުތައް ތަންޑު އަޅައިގެން ތިބުމަށެވެ.
ކިރިޔާ ހަނދާން ހުންނަވަރުގެ ހާރޫންބޭ ބުނީ އޭރު ކުޅުދުއްފުށި މަތިން، މަތިންދާ ބޯޓެއް އުދެހެމުން ދެއެވެ. އަރިއަރި ކުރަމުން ފަރާތް ފަރާތަށް އަނބުރަމުންނެވެ. އެބޯޓު އުދެހެމުން ދިޔައީ އާދަޔާ ޚިލާފަށް ތިރިންނެވެ. ގަސްތަކުގެ ކުރީގައި ކޭއްތެމުންނެވެ. ބައެއް ފަހަރަށް ގަސްތަކު ތެރެއިން ކަހަލަ ގޮތަކަށެވެ. އޭރު ރަށާ ދިމާލުގައި އިނގިރޭސި މަނަވަރެއްވެސް އޮތެވެ. މިމަންޒަރު ފެނިފައި ގިނަ ބަޔަކު ހަމަ ހަޤީގަތުގައިވެސް ހައްޓަކު ހެޔެއްނެތެވެ.
އެތައް އިރަކު ކުޅުދުއްފުށި މަތިން އެ ބޯޓު އުދުހުނު ފަހުން ދެން ފެނުނީ މަނަވަރުން މީހުން ފައިބަން އުޅޭ ތަނެވެ. ރަށުގެ މީހުންގެ ބިރުވެރިކަން އެތައް ގުނައަކަށް އިތުރުވެގެން ދިޔައެވެ. މީހުންގެ ރޯއަޑު އިހުނަށް ވުރެ ގަދަ ވިއެވެ.
އިސާހިތަކު މަނަވަރުން މީހުން ފައިބައިފިއެވެ. ބޮޑެތި ސިންގާ ދޮން މީހުންނެވެ. ސިފައިންގެ ޔުނީފޯމުގައި ބަޑިތައް ވެސް ހިފައިގެންނެވެ. އެކަމަކު އެމީހުން ފައިބަފާނެތީ އެކަން ހުއްޓުވުމުގެ ގޮތުން ކުރިކަމެއްގެ ވާހަކަވެސް ހާރޫންބޭ ބުންޏެވެ.
"ރުއްރުކުން ކުރުނބާ އެޅީ. ފެން މީރު ރުއްރުއް ބަލައިގެން. ދެން މަތީލާފައި ފައިބާ މީހުންނަށް މަޑުމަޑުން އުކަމުން ދިޔައީ. އެމީހުންނަށް ވެސް އެނގިއްޖެ މިއުޅެނީ އެމީހުންނަށް ހަމަލާ ދޭން ނޫންކަން. އަސްލު އެގޮތަށް ކުރުނބާ އުކީ އެ ބޮއެގެން އެމީހުން ރަށަށް ނާރާ ދޭތޯ ބަލަންވެގެން" ހާރޫންބެ ބުންޏެވެ.
ހާރޫންބޭ ބުނީ އެމީހުން ރަށުތެރެއަށް އަރާފައިވެސް މީހުންނަކާއެއް ނޫޅޭ ކަމަށެވެ. އެމީހުން ބަލަމުން ދިޔައީ ކޮންމެވެސް ތަނެއް ފެނޭތޯއެވެ. އިނގިރޭސިން އެމީހުން އެއަހާއެއްޗެއް އެހިއަސް އެބަސް ދޭހަކުރެވޭވަރުގެ ބަޔަކު އޭރަކު ނޫޅެއެވެ. ހަމަ ގައިމުވެސް އެމީހުން ބުނި އެކައްޗެއްގެ ވާހަކަ ކަމަށް ބައްޕަމެން ކިއަދިނީތީ މިއަދުވެސް ހަނދާން ހުންނަ އެއްވާހަކައެއް އޮތްކަމަށް ހާރޫންބޭ ބުންޏެވެ.
"އެމީހުން އަތުން އިޝާރާތް ކޮށްކޮށްފައި ކީ ކަމަށް ވަނީ އެފްރިކާއޭ. އެހެން ކިޔާފައި ވަށްވާ ގޮތަކަށް އަތުން ކޮންމެވެސް އެއްޗެއް ބުނެދެވޭތޯ އެމީހުން އުޅުނު" ހާރޫންބޭ ބުންޏެވެ.
އޭނާ ބުނީ އެމީހުން ބޯދެމުން ދިޔައީ ބޯ ޖަންގަލި ތެރެއަށާއި ވަލުތެރެއަށް ކަމަށެވެ.
ހާރޫންބެ ބުނީ ފަހުން އެނގުނު ގޮތުގައި އެމީހުން ހޯދީ ކުޅުދުއްފުށީ ކުޅިއެވެ. މަތިން ދިޔައިރު އެކުޅި ފެނިގެން އެމީހުން ހައިރާން ވީއެވެ.އެހެންވެގެން ބޯޓު ތިރިކޮށްފައި ބެލީވެސް އެކުޅިއެވެ. ރަށުތެރެއަށް ފައިބައިގެން ހޯދީވެސް ހަމަ އެކުޅިއެވެ. މީހުންގާތު އެހީވެސް އެކުޅީގެ ވާހަކައެވެ. އެފްރިކާގެ ވާހަކަ ދެއްކީވެސް އެތަނުގައިވެސް އޮންނަ ކޯރުތަކުގެ ވާހަކައިން ކުޅުދުއްފުށީ މީހުންނަށް އެނގޭތޯއެވެ.
އެބިރުވެރި ދުވަސް މިއަދުވެސް ހާރޫންބޭގެ ހަނދާނުގައި ހުރިއިރު ހާރޫންބޭމެން މިއަދުވެސް ހަނދާނުން ފުހެލަން ދަތި އެކުޅިއާ ގުޅޭ ކަންތައްތަކެއް އެބަހުއްޓެވެ. އެކުޅިން ބާނާ މަހުގެ ވާހަކަ ހާރޫންބެ ދެއްކީ ވަރަށް ހިތްހަމަ ޖެހިގެން ހުރެއެވެ.
ހާރޫންބޭ ބުނާގޮތުންނަމަ ކުޅުދުއްފުށީ ކުޅިން ކުޅުދުއްފުށީ ރައްޔިތުންގެ ލޮނުގެ ކަންތައްތައް ހިސާބަކަށް އައީ ހަމަ ޖައްސަމުންނެވެ. ކޯރުގައި އުޅޭ ބޮޑެތި ބޭންގާއި އުނިޔަ ފަދަ މަސްމަހަކީ ކުޅުދުއްފުށީ ރައްޔިތުން އެތަނުން ބާނާ އުޅޭ އަދި ހިފާ އުޅޭ މަސްމަހެވެ.
"އެއް ދުވަހު އެކަނިވެސް އަހަރެމެން ބޭނިން 1000 އުނިޔަ. ވަރަށް ގިނައިން އެތަނުން މަސްބާނަން" އިއްޔެ ހިނގި ކަމެއްހެން ހަނދާނުގައި ހުންނަ އެވާހަކަތައް ކިޔައިދިނެވެ.
އެވާހަކަތަކާއެކު ހަނދާން ހުންނަ އެހެން ވާހަކައެއްވެސް ހާރޫންބޭ ކިޔައިދިނެވެ. މަސްހިފަން އުޅެނިކޮށް މީހަކަށް ހަމަލާދިން ފަރުތޮޅިއެއްގެ ވާހަކައެވެ. އެވާހަކަ ކިޔައިދިން ބޭނުމެއް ކަމުގައި ހާރޫންބޭ ބުނީ އެހާވެސް ބައިވަރު މަސް އޮންނަ ކަމަށާއި ކުރިން ކުޅި އޮންނަ ގޮތުން މޫދާ ގުޅިފައި އޮންނާތީ ވަންނަ މަސް ގިނަ ކަމުގެ ވާހަކަ ބުނުމަށް ކަމަށެވެ.
ނިންމާލަމުން ހާރޫންބޭ ބުނީވެސް ތަފާތު ވާހަކައެކެވެ. އެކުޅީގެ ރީތި ކަމުގެ ވާހަކައެވެ. އެތަނަށް އަންނަ ރީތި ދޫނިތަކުގެ ވާހަކައެވެ. އައްސޭރިފަށުގައި ހެދިފައި ހުންނަ ރީތި ގަސްތަކުގެ ވާހަކައެވެ. އެސަރަހައްދުން ލިބޭ ހިތްހަމަޖެހުމުގެ ވާހަކައެވެ. އެހުރިހާ ކަމަކަށް ހާރޫންބެ އެއްކޮށްލީ އެރަށު ކުޅިން ނަގަމުންދިޔަ މަށީގެ ވާހަކައެވެ. ހާރޫންބެ ބުނާގޮތުންނަމަ އެންމެ ރީތީ އެމަށިން ދޮވެލާ ވޮށު ފިލާގައި އަޅާލެވޭ އަކުރުތަކެވެ. އެއަކުރުތަކުން އަކުރާއި ފިލި ދަސްކޮށްގެން މިއަދު މޮޅެތި މީހުންނަށް ވެގެންތިބި ބޮޑެތި މީހުންގެ ގަދަރު ފެނުނީމާ ރަށަށް އެލިބޭ ރީތި ނަމުންނެވެ. ރަށަށް ލިބުނު އަދި ލިބޭ ފަޚުރުގެ ރީތިކަމުންނެވެ. އެއީ އެހެން ރަށްރަށުން ލިބުނު މައްޓަކަށް ނުވާތީއެވެ. އެމަށި ނޫން މާގިނަ ގޮތްތަކެއް އޭރު ނެތީތީ އެމަށި މުހިއްމުވާ ސަބަބުންނެވެ. އެމައްޓަށް ޓަކައިވެސް ކުޅުދުއްފުށި ކުޅި މަޝްހޫރުވެ ނަން ހިނގާތީ ލިބޭ ބޮޑު ފަޚުރުންނެވެ.
