ދިރާސީ އަހަރު މިވަނީ ބަދަލުވެފައެވެ. އެެހެންނަމަވެސް މިފެށުނު 2022ގައި މަދުރަސާތަކުގެ ކިޔެވުން ފެށެނީއެވެ. ވީމާ ރާއްޖޭގެ ނިޒާމީ މަދުރަސީ ތައުލީމުގެ މާޒީއަށް ބަލައިލުމަކީ މުނާސަބު ކަމެއް ކަމުގައި ދެެކެމެވެ. ކުރިން މިކޮލަމުގައި ބަޔާންކުރެވިފައިވާ ފަދައިން ރާއްޖޭގެ ފުރަތަމަ ގާނޫނުއަސާސީ (1932) އިން ދިވެހި ރައްޔިތުންނަށް ކިޔެވުން ލާޒިމުކުރެއެވެ. އަދި އުނގެނުމާއި އުނގަންނައިދިނުމުގެ މިނިވަންކަން ދިވެހި ރައްޔިތުންނަށް ލިބިދީފައިވެއެވެ.

ރާއްޖޭގެ ފުރަތަމަ ގާނޫނުއަސާސީގެ 14 ވަނަ މާއްދާގައިވެއެވެ. "ކޮންމެ ދިވެހި ރައްޔިތަކުގެ މައްޗަށް ގުރުއާން ކިޔެވުމާއި، އަރަބިއަކުރާއި ތާނައަކުރު ލިޔާންކިޔާން ދަސްކުޅައުމަކީ މި ގާނޫނުއަސާސީ ލާޒިމުކުރާ ކަމެކެވެ." 15ވަނަ މާއްދާގައިވެއެވެ. "ގާނޫނަށާއި އަދަބުތަކަށް ޚިލާފުނުވާގޮތުގެ މަތިން ކިޔެވުމާއި ކިޔަވައިދިނުމީ، މިނިވަންކަން ލިބިގެންވާ ކަމެކެވެ."

ދިވެހިރާއްޖޭގެ ދުސްތޫރީ ފުރަތަމަ ސަރުކާރުގެ ވަޒީރުލް މައާރިފް ނުވަތަ ރާއްޖޭގެ ފުރަތަމަ މިނިސްޓަރ އޮފް އެޑިޔުކޭޝަން އަލްއުސްތާޒު އަހުމަދު ކާމިލު ދީދީ، ގާނޫނުއަސާސީގެ ތައުލީމާއި އުނގެނުމުގެ މާއްދާތަކާއި ކަމާބެހޭ ޤާނޫނުތައް ތަންފީޒު ކުރައްވަން 1932ން 1933ށް މަސައްކަތް ކުރެެއްވިއެވެ. އަދި މަދުރަސަތުއް ސަނިއްޔާގައި އަންހެން ދަރިވަރުންނަށް ތައުލީމު ދެއްވަން ފެއްޓެވީވެސް 1933ގަައި އެމަނިކުފާނެވެ.

ރާއްޖޭގެ ނިޒާމީ މަދުރަސީ ތައުލީމުގެ ތާރީޚުގެ ތެރެއިން، މެދުނުކެނޑި ހިނގަމުންދާ ސްކޫލް/މަދުރަސާތަކަށް ބަލާލާއިރު ރާއްޖޭގެ އެންމެ ފަޚުރުވެރި މަދުރަސާ ކަމުގަައިވާ މަޖީދިއްޔާ ސްކޫލްގެ ފެށުމަކީ 17 ޝައްވާލު 1346 ހެނދުނު 7 ޖެހިއިރު ކިޔަވައިދޭން ފެށުނު ފެށުމެވެ. މީލާދީގޮތުން އެދުވަހަކީ 20 އޭޕްރީލް 1927އެވެ. މަދުރަސަތުއް ސަލާހިއްޔާ، މަދުރަސަތުލް މަޖީދިއްޔާ، މަޖީދިއްޔާ ސްކޫލެވެ.

އަމީނިއްޔާ ސްކޫލްގެ ފެށުން ކަމަށް ބަލަނީ، 11 ޒުލްހިއްޖާ 1363ގެ ރޭގަނޑު 8 ޖެހިއިރު އުފެދުނު، މަދުރަސަތުއް ސަނިއްޔާގެ އަންހެންކުދިންގެ ގޮތްޕެވެ. މީލާދީގޮތުން އެއީ 27 ނޮވެންބަރު 1944އެވެ. މަދުރަސަތުލް އަމީނިއްޔާ، އަމީނިއްޔާ ސްކޫލެވެ.

އިސްކަންދަރު ސްކޫލްގެ ފެށުމަކީ 10 މޭ 1961ގައި ހުޅުވުނު ރާއްޖޭގެ ފުރަތަމަ މޮންޓެސޫރީ ސްކޫލް ކަމުގައިވާ ހަމީދިއްޔާ މޮންޓެސޫރީ ސްކޫލެވެ. 2 އަހަރު ބައިން ފެށިގެން 6 އަހަރާ ދެމެދުގެ ކުދިންނަށެވެ. ނާސިރިއްޔާ މޮންޓެސޫރީ ސްކޫލް، އިސްކަންދަރު މޮންޓެސޫރީ ސްކޫލް، އިސްކަންދަރު ސްކޫލެވެ.

ރާއްޖޭގެ ފުރަތަމަ ކޮމިޔުނިޓީ ސްކޫލްގެ ނަން ދެވުނު ސްކޫލް، ބ. އަތޮޅު އޭދަފުށީގައި ހުޅުވުނީ 22 ފެބުރުއަރީ 1978އެވެ. އެއީ ބ. އަތޮޅު ތައުލީމީ މަރުކަޒެވެ.

1932ގެ ގާނޫނުއަސާސީން ލިބުނު އުނގަންނައި ދިނުމުގެ މިނިވަންކަމުގެ ތެރެއިން އުފެދުނު ބައެއް މަދުރަސާތަކާއި ބައެއް މަކުތަބުތަކަށް ބަލާއިރު، 1930ގެ އަހަރުތަކާއި 1940ގެ އަހަރުތަކުގައި އަތޮޅުތަކުގެ ރަށްރަށުގައި އުފެދުނު ބައެއް މަދުރަސާތައް މެދުނުކެނޑި ހިނގަމުންދާތާ އަލިމަސް ޔޫބީލު 75 އަހަރަށްވުރެ ގިނަދުވަސް ވެފައިވެއެވެ. އަމީނިއްޔާއަށްވުރެ ގިނަދުވަސް ވެފައެވެ. އެ މަދުރަސާތަކުގެ ތެރޭގައި މަދުރަސަތުލް އިފްތިތާހު/ޅ.ނައިފަރު، 22 ޖޫން 1933އެވެ. އަދި މޭނާ ސްކޫލް/ނ.ހޮޅުދޫ ހިމެނެއެވެ. ގާޟީ ޝަމްސުއްދީން ސްކޫލް/އައްޑޫ މީދޫ 29 ޑިސެންބަރު 1943އެވެ. މިސްކޫލް މިހާރު ނެތެވެ. އަދި މިނޫންވެސް ބައެއް ރަށްރަށުގެ މަދުރަސާތައް ހިމެނެއެވެ.

އަތޮޅުތަކުގެ މަދުރަސީ ތައުލީމުގެ މިސާލަކަށް ކޮޅުމަޑުލަށް ބަލާލަމާތޯއެވެ. އެކަށޭނަ ސަބަބުތަކަށްޓަކައި ވެސްމެއެވެ. އެވްރެޖުގޮތެއްގައި ތައުލީމުގެ މިސާލީ އަތޮޅެއްވެސްމެއެވެ. އެއީ 1980ގެ އަހަރުތަކުގައި އަސާސީ ތައުލީމުން ޖެހިޖެހިގެން 3 އަހަރު 1ވަނަ ލިބި، އަސާސީ ތައުލީމުގެ ތަށި މިލްކުކުރި އަތޮޅެވެ.

ކޮޅުމަޑުލުގަައި 1933ގަައި މަކުތަބުތަކުގެ ތައުލީމު ފެށިފައިވެއެވެ. އަދި 1940ގެ އަހަރުތަކުގައި ކޮޅުމަޑުލުގެ މެންބަރު އަލްއުސްތާޒު އަހުމަދު ކާމިލު ދީދީ، ކޮޅުމަޑުލުގައި ރަސްމީގޮތުން ފައްޓަވައިދެއްވި މަދުރަސާތަކުގެ ތެރެއިން މެދުނުކެނޑި ހިނގަމުންދާ މަދުރަސާތަކަށްވެސް 75 އަހަރުގެ އަލިމަސްޔޫބީލެވެ.